Peru
Granice Od płn. Ekwador, Kolumbia, od wsch. Brazylia, od płd. Chile, od zach. Oc. Spokojny. Peru to 3-cie co do wielkości państwo Am. Płd. Dzieli się na pustynny pas wybrzeża, góry i puszczę.
Znajduje się tu najwyżej położone jez. żeglowne na świecie (Titicaca – 3856 m n.p.m.), najdłuższa na świecie rzeka Amazonka (ok 7 tyś km), najgłębsze na świecie kaniony (Cotahuasi, i Colca). Jedna z najwyżej położonych kolei na świecie (od 2005r Chińczycy mają wyższą).
Społeczeństwo. Kraj liczy 27 mln mieszkańców, z tego 8 mln mieszka w Limie. 45% stanowią Indianie mówiący jęz. Keczua oraz aymara. 37% społ. to metysi, 13% biali, 3% murzyni i azjaci. Oficjalnym jęz. jest hiszpański oraz język keczua. Połowa mieszkańców żyje na wybrzeżu, z tego 8 mln w Limie, druga połowa żyje w górach Sierry – choć zajmują one zaledwie ¼ powierzchni kraju i wznoszą się do wys. 6 tyś m npm.
Po podboju hiszpańskim nastąpiło wymieszanie się kultur. Mestizos to potomkowie Indian i Europejczyków, dziś stanowią większość Peruwiańczyków. W rejonach górskich każdy kto ubiera się w stylu regionalnym nazywany jest mestizo lub cholo.
A Andach występują dwie grupy językowo-etniczne: keczua (odziedziczonego po Inkach) i aymara – wywodząca się z regiony jez. Titicaca i Boliwii.
W regionie selva baja (dżungla nizinna) żyją 53 tubylcze plemiona mówiące różnymi narzeczami (5% populacji. Żyją bardzo tradycyjnie – w plemieniu Ashanika mężczyzna ma dwie lub więcej żon, kobiety pracują a polu a mężczyźni chodzą na polowania i łowią ryby), natomiast selva alta (dżungla wyżynna/górska) zasiedlona jest przez campesinos (rolników) uprawiający najwięcej krzewów koki.
W latach 1850-1930 sprowadzono do pracy Chińczyków i Japończyków (budowa koleii, plantacje bawełny, cukru). Dziś nazywani Chinos mają swoje biznesy. W Limie mieszka duża grupa Anglosasów (potomkowie imigrantów z Niemiec i Austrii) – plantatorzy kawy. Część polityków nosi nazwiska arabskie dlatego że po 1948r pojawiła się tu duża ilość uciekinierów z Palestyny.
Przyroda
Wybrzeże
Wybrzeże Peru to 2500km długości z olbrzymimi wydmami, klifami i kaktusami. Gdy w 1532r przybył tu Pizarro wybrzeże było mniej jałowe. Indianie mieli systemy irygacujne, uprawiali zboża i jarzyny. W 1879-1883 miała miejsce wojna o Pacyfik. Chile zajęło znaczną część płd wybrzeża Peru (ze złozami saletry potrzebnej do produkcji nawozów). Przybrzeżne wody są bogate też w wiele gatunków ryb. Peru jest największym na świecie eksporterem anchois. Biegnące z płd. zimne prądy powodują suszę. Prąd Humboldta tak wychładza powietrze, że osusza wiatry wiejące w stronę wybrzeża, które rzadko przynoszą deszcz. Przywiewają natomiast mgłę która spowiją większą część roku Limę.
Płynący nieokresowo od równika ciepły prad El Nino przynosi natomiast tak intensywne opady które powodują powodzie i katastrofy (ostatnio taka katastrofa miała miesjce w 1997/98).
Góry
W Andach Indianki mówią w języku keczua, tkają dywany, ubrania. Na nieboskłonie królują kondory. Nie jest to jednak przyjazna życiu kraina – rozrzedzone powietrze, skaliste grzbiety utrudniające komunikację i budowę dróg. Nie przeszkadzają natomiast te warunki lamom i alpakom. Peruwiańczycy nauczyli się budować doskonale rozwinięty system terasów pod uprawy. Wiele z nich pochodzi jeszcze z czasów Inakskich
Selva
Selva po hiszpańsku znaczy dżungla. Zajmuje ¾ terytorium Peru. Dzieli się na gorący i wilgotny teren Niziny Amazonki i Górną Amazonkę występującą już w górach (ceja de la selva – brwi selvy). W tych warunkach panuje dobry klimat do uprawy kakao i kawy.
Ochrona Przyrody
Parki Narodowe, rezerwaty i tereny chronione zajmują 5% powierzchni Peru. Procentowo jest to wciąż niewielki udział w ochronie przyrody. Należy pamiętać jednak, że Peru to 1 mln 285 tyś km kwadratowych. 5% z tego obszaru to 1/4 powierzchnia Polski – 64 tyś km kwadratów. Poza tym znajdują się tu jedne z największych parków narodowych na świecie.
Park Narodowy Manu – położony jest na zboczach Kordyliery Wschodniej, na wschód od Cuzco. Płd-wsch Peru. Zajmuje 18 tyś km kw (połowa Szwajcarii). Położony jest w regionie rzeki Madre de Dios – najdalej na płd wysuniętego regionu peruwiańskiej selvy.
Rośnie tu 20% wszystkich roślin w Ameryce Południowej, 850 gat. ptaków, (ok 300 więcej niż w całych USA i Kanadzie), 1200 gat. motyli. 13 gat małp, żółwie lądowe, pekari, kapibary, tapiry, jaguary.
Rezerwat Narodowy Tambopata-Candamo – 15 tyś km kw. Na jego terenie żyje 1100 gat. motyli. Znajduje się tu ogromne osuwisko (Colpa de guacamayos) gdzie przybywają setkami stadnie ary i papugi.
Park Pacaya Samira – jest to największy park narodowy Peru (zajmuje 2 mln ha = 20 tyś km kw) oddalony o 100 km od Iquitos można dostać się tam tylko łodzią z przewodnikiem.
Puszcza Amazońska przez wielu od wieków uważana była niestety głównie za źródło surowców. W XVI/XVIIw poszukiwano w niej złota, później chininy, kakao, drzew mahoniowych i wanilii. Jednak największych szkód przyniosła gorączka kauczukowa. Masowo wtedy niszczone były lasy dla 3 gatunków drzew które wydzielają soki potrzebne do produkcji kauczuku. Do niewolniczej pracy zaciągani byli rdzenni mieszkańcy. Częstokroć wbrew swojej woli.
with no comments yet.